SRDK Studio

Wydarzenia

Wydarzenia

Aktualne wydarzenia w branży architektoniczno budowlanej

Schrony dla ludności cywilnej a proces inwestycyjny

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji przygotowało projekt ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej oraz projekt rozporządzenia w sprawie warunków technicznych i warunków technicznych użytkowania budowli ochronnych. 16 lipca 2024 rozpoczeły się konsultacje społeczne w tej sprawie. Przepisy mają na celu zapewnienie ochrony ludności cywilnej poprzez zapewnienie bezpiecznego schronienia w obliczu konfliktu zbrojnego lub wystąpienia klęsk żywiołowych, w tym ekstremalnych zjawisk pogodowych.

O lokalizacji schronów w budynkach użyteczności publicznej

Zgodnie z ustawą organy administracji publicznej (wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta lub wojewoda) mogą zawrzeć z właścicielem lub zarządcą nieruchomości porozumienie o uznaniu obiektów budowlanych lub ich części za budowle ochronne – czyli schrony lub miejsca doraźnego schronienia. Ponadto jeżeli jest to uzasadnione koniecznością realizacji zadań ochrony ludności lub obrony cywilnej przedstawiciele odpowiednich jednostek samorządu terytorialnego mogą uznać obiekt budowlany lub jego część za budowlę ochronną. Schrony i miejsca schronienia moga być też zlokalizowane w budynkach prywatnych.

Budowle ochronne muszą spełniać wiele szczegółowych wymagań, które mają zostać określone w rozporządzeniu przygotowywanym przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji. Dopiero wówczas budowle ochronne będę mogły pełnić fukcje obiektów obrony cywilnej.  

Budowle schronowe obrony cywilnej – wymagania techniczne

Budowle ochronne muszą być całkowicie zagłębione w gruncie. Jeżeli spełnienie tego warunku jest technicznie utrudnione, dopuszcza się ich częściowe zagłębienie w gruncie i obsypanie z zewnątrz warstwą gruntu o grubości co najmniej 70 cm. Na taką funkcję bezpośrednio kwalifikują się garaże podziemne znajdujące się na terenie obiektów użyteczności publicznej, w mieszkalnych budynkach wielorodzinnych czy instytucjach.  

W przypadku obu rodzajów budowli ochronnych nakłada się szereg wymagań: w przypadku schronu wymogi są wyższe – musi to być obiekt hermetyczny o dużej odporności na czynniki mechaniczne, promieniowanie i środki toksyczne; w przypadku miejsca doraźnego schronienia, stosowane będą niższe wymagania – obiekt może być niehermetyczny o określonej odporności mechanicznej oraz, w niektórych przypadkach, zabezpieczony przed promieniowaniem przenikliwym i nadciśnieniem określonej fali uderzeniowej.

Zarówno schrony, jak i miejsca doraźnego schronienia, muszą spełniać wiele wymagań, które nie obowiązują np. w garażach podziemnych. Wiąże się to zarówno z dodatkowymi nakładami inwestycyjnymi na wzmocnienia konstrukcyjne lub wyposażenie w dodatkowe urządzenia, jak również z wygospodarowaniem powierzchni na konieczne pomieszczenia lub urządzenia. W przypadku obiektów projektowanych ma to wpływ na zmniejszenie powierzchni która mogłaby być przeznaczona na sprzedaż lub wynajem – miejsc parkingowych, pomieszczeń gospodarczych itp.   

Garaże, które mają służyć jako budowle ochronne wymagają zastosowania masywniejszej konstrukcji ścian i stropów. Dodatkowo muszą być wyposażony w elementy specjalne, o określonych wymiarach zabezpieczające wejścia: specjalne korytarze, przelotnie i przedsionki, które zajmują odpowiednią powierzchnię oraz drzwi schronowe. Ponadto przelotnie powinny mieć dość grube stropy i ściany (30 cm) oraz załamania. Jeżeli w budowlach ochronnych przewidziano punkt zabiegów sanitarnych, stosuje się co najmniej dwa przedsionki z węzłem do odkażania.

Oprócz tego w budowlach ochronnych powinny być zaprojektowane dodatkowe wyjścia tzw.  zapasowe. Określone przez wymagania techniczne dodatkowe elementy projektu, takie jak przedsionek, tunel prowadzący do strefy bezpiecznej od zagruzowania i szyb wyjścia w formie klatki schodowej lub schodów prowadzących na powierzchnię terenu, wiążą się z potrzebą dodatkowego miejsca. Ponadto szyb wyjścia powinien być wyposażony w indywidualne odwodnienie zabezpieczone przed zalaniem zwrotnym.

W przypadku miejsc doraźnego schronienia przeznaczonych dla ponad 300 osób i znajdujących się pod budynkiem niższym niż 8 kondygnacji stosuje się wydzielone, mniejsze strefy ochronno-pożarowe o pojemności nieprzekraczającej 300 osób, rozgraniczone żelbetową przegrodą konstrukcyjną o grubości nie mniejszej niż 40 cm i podwójnymi drzwiami ochronno-hermetycznymi, co wiąże się z dodatkowymi obciążeniami finansowymi.   

Zapisy w projektowanej ustawie  a konsekwencje dla projektantów i inwestorów

Adaptowanie garaży w zakresie budownictwa ochronnego nie jest proste. Omawiane wymagania techniczne wykluczają zlokalizowanie instalacji gazowych w pomieszczeniach ukrycia.  Instalacja elektryczna też powinna być zaprojektowana z zastosowaniem niestandardowych rozwiązań: na drogach ewakuacyjnych powinno być instalowane oświetlenie awaryjne zasilane z akumulatorni lub akumulatorów wbudowanych w oprawy oświetleniowe. Obwody instalacji elektrycznej wykonuje się taki sposób, aby ich uszkodzenie w jednej strefie pożarowej nie spowodowąło braku zasilania w innej strefie pożarowej.  Ponadto w  większych obiektach, schronach o pojemności ponad 150 osób, powinny być zainstalowane zespoły prądotwórcze zasilania rezerwowego.       

Budowla ochronna powinna być  wyposażona w miejsca do siedzenia na poziomie  2/3 pojemności budowli ochronnej, a w przypadku braku wydzielonych miejsc do spania – dla wszystkich osób przebywających w budowli ochronnej. Oprócz sypialni powinny być również umywalnie i sanitariaty oraz opcjonalnie inne pomieszczenia związane z eksploatacją budowli obronnych, takie jak: kuchnie, magazyny żywności, jadalnie, zmywalnie, gabinety medyczne, izby chorych, palarnie, izolatki, suszarnie odzieży, magazyny odpadków i śmieci, sale radiowo-telewizyjne do odbioru bieżących komunikatów i wiadomości – w zależności od pojemności i tego, jakie są aspekty funkcjonalne budowli ochronnych.

Nawet jeśli w przypadku garażu podziemnego, który miałby pełnić funkcje ukrycia w zakresie ochrony ludności nie przewidziano innych opcjonalnych pomieszczeń, to samo urządzenia łazienek i sanitariatów generuje kolejny duży nakład instalacyjno-budowlany, a miejsce, które musi być na tę funkcję przeznaczone, uszczuplae powierzchnię pod potencjalne miejsca parkingowe w garażu.

Innym istotnym zagrożeniem dla procesu inwestycyjnego jest brak specjalistycznych urządzeń instalacyjnych, które można zastosować w obiektach z zakresu obrony cywilnej (np. wentylacyjnych). Ponadto w wielu przypadkach – zwłaszcza w intensywnej zabudowie śródmiejskiej – pojawią się problemy techniczne chociażby z poprowadzeniem przelotni i usytuowaniem wyjść z budowli poza strefą zagruzowania. Dodatkowo prowadzenie nowych utwardzeń do wyjść na zewnątrz niewątpliwie będzie miało wpływ na bilans terenu – zwłaszcza w odniesieniu do terenów zielonych. 

Niewątpliwie nowe wymagania dla budynków w obliczu wprowadzenia nowych przepisów związanych z ochroną ludności będą miały wpływ na wyższe koszty prowadzenia inwestycji. W jakim stopniu inwestorzy będą mogli liczyć na pomoc państwa – jest to w dniu dzisiejszym wielka niewiadoma.  

Aspekty funkcjonalne budowli ochronnych

Budowle ochrony ludności powinny mieć pomieszczenia strefy technicznej, które w zależności od przeznaczenia obiektu w sytuacji zagrożenia są przygotowywane dla:

– urządzeń systemów łączności i informatyki,

– urządzeń systemów wentylacyjnych,

– urządzeń wodno-kanalizacyjnych,

– urządzeń zaopatrzenia w energię elektryczną,

– urządzeń monitoringu i likwidacji pożaru.

 Bardzo wysokie wymagania są nakładane na instalację wentylacyjną we wszystkich rodzajach budowli ochronnych, która:

– w warunkach nieskażonej atmosfery zewnętrznej – zapewnia dostarczenie czystego powietrza i usunięcie zużytego powietrza co najmniej zgodnie z Polską Normą w zakresie wymagań higienicznych w celu umożliwienia przebywania założonej liczby osób przez okres nienormowany,

–  poza okresem przebywania osób w budowli ochronnej – zapewnia stałe przewietrzanie pomieszczeń w sposób grawitacyjny lub wentylacją mechaniczną,

–  zapewnia wilgotność względną powietrza w pomieszczeniach na poziomie max 80%, z wyjątkiem budowli ochronnych przewidzianych na krótkotrwały pobyt osób, których specyfika wyklucza lub utrudnia utrzymanie założonej wilgotności, np. doraźnie zaadoptowane podziemne obiekty komunikacyjne, szczeliny przeciwlotnicze,

– jest zabezpieczona przed przenikaniem gazów pożarowych w przypadku pożaru budynku. 

W budowlach ochronnych o niższym poziomie zabezpieczenia tj. w ukryciach doraźnych stosuje się: wentylację grawitacyjną lub wentylację mechaniczną i dodatkowo wentylację grawitacyjną jako awaryjną. Natomiast schrony mają być wyposażone w wentylację mechaniczną z tzw. flitrowentylacją.  W projekcie warunków technicznych budowli ochronnych zapisano liczne szczegółowe wymagania techniczne dotyczące wszystkich dopuszczonych rodzajów wentylacji. 

Ponadto budowle ochrony ludności muszą mieć zapewnione zaopatrzenie w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi. W schronach i ukryciach o pojemności 300 osób wykonuje się zapasowe ujęcie wody stosując studnię wierconą z szeregiem z nią związanych urządzeń.  Instalacji wodociągowej musi oczywiście towarzyszyć  instalacja kanalizacyjna. Ukształtowanie terenu w sąsiedztwie powinno zapewniać spływ wody na tereny niżej położone.

Dla schronów i ukryć doraźnych zdefiniowano wymaganą temperaturę powietrza, a określona wilgotność powietrza musi być utrzymywana również poza okresem eksploatacji budowli ochronnych. 

Budowle ochronne powinny być wyposażone w urządzenia kontrolno-pomiarowe przynajmniej: do wykrywania i pomiaru tlenku i dwutlenku węgla, temperatury oraz wilgotności powietrza, a także odpowiedni odbiornik radiowy do nasłuchu komunikatów o zagrożeniach. 

Kiedy zaczną obowiązywać przepisy o ochronie ludności i obronie cywilnej

Zgodnie z założeniami ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej ma wejść w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, natomiast warunki techniczne dla budowli ochronnych po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Biorąc pod uwagę czas jaki jest potrzebny na sporządzenie projektu budowlanego inwestycji mieszkaniowej – począwszy od fazy koncepcji, który w zależności od wielkości przedsięwzięcia może wynosić od kilku do kilkunastu miesięcy – vacatio legis nowych przepisów jest zbyt krótkie. Może się okazać, że pod koniec sporządzania projektu budowlanego trzeba będzie się wrócić z projektem do etapu koncepcji, żeby uwzględnić w obiekcie wszelkie niezbędne nowe elementy budowli ochronnej, co niewątpliwie będzie skutkowało wyższymi nakładami finansowymi dla inwestora oraz wydłużonym czasem inwestycji.