Przygotowania do EUDR - kluczowe obowiązki i wyzwania dla branży budowlanej

Przygotowania do EUDR - kluczowe obowiązki i wyzwania dla branży budowlanej

Nowa era regulacji przeciwko wylesianiu

Rozporządzenie w sprawie towarów i produktów wolnych od deforestacji (EUDR), które weszło w życie w czerwcu 2023 roku, wprowadza przełomowe zmiany w zakresie zrównoważonego rozwoju. Regulacja wymaga, aby produkty wprowadzane na rynek UE nie pochodziły z terenów dotkniętych wylesianiem po 31 grudnia 2020 roku. Ze względu na złożoność nowych wymogów, Komisja Europejska zdecydowała się wydłużyć czas na dostosowanie do 30 grudnia 2025 roku dla dużych podmiotów, a do 30 czerwca 2026 roku dla mikro- i małych przedsiębiorstw.

EUDR stanowi odpowiedź na rosnącą świadomość wpływu wylesiania na zmiany klimatyczne i utratę bioróżnorodności. Celem rozporządzenia jest zminimalizowanie wpływu Unii Europejskiej na globalną degradację lasów poprzez tworzenie gospodarki opartej na produktach, które nie przyczyniają się do wylesiania.

Zakres i podmioty objęte regulacją

Rozporządzenie obejmuje podmioty gospodarcze Unii Europejskiej, które wprowadzają do obrotu w UE lub wywożą z niej:

• Drewno
• Kauczuk
• Bydło
• Kawę
• Kakao
• Olej palmowy
• Soję
• Produkty pochodne od wymienionych surowców

Dla branży budowlanej szczególnie istotne są przepisy dotyczące drewna i produktów drewnopochodnych, które stanowią ważny komponent w budownictwie. Dotyczy to zarówno elementów konstrukcyjnych, jak i wykończeniowych oraz dekoracyjnych. Zatem inwestor nie może zapominać o tym i jego rolą jest weryfikacja danych i dobór odpowiednich firm do współpracy.

System kompleksowej należytej staranności (due diligence)

Podmioty objęte rozporządzeniem będą zobowiązane do wykazania zachowania należytej staranności poprzez:

1. Gromadzenie informacji

• Szczegółowy opis produktów: nazwa handlowa, ilość, rodzaj
• Dokładna geolokalizacja: dane o obszarach związanych z produkcją surowców
• Informacje o kraju produkcji i zgodności z jego prawem
• Dane kontaktowe dostawców i odbiorców

2. Ocenę ryzyka

• Przypisanie kategorii ryzyka do kraju/regionu produkcji (od braku do wysokiego ryzyka)
• Analiza ryzyka wylesiania na podstawie danych o lasach i degradacji środowiska
• Uwzględnienie czynników społeczno-politycznych, takich jak korupcja, prawa człowieka i konflikty zbrojne

3. Zarządzanie ryzykiem

• Gromadzenie dodatkowych danych i dokumentów weryfikacyjnych
• Prowadzenie niezależnych badań lub audytów
• Wdrażanie odpowiednich polityk, kontroli i procedur zmniejszających ryzyko niezgodności

4. Oświadczenie o należytej staranności

Przed wprowadzeniem produktu na rynek UE lub eksportem konieczne będzie złożenie kompletnego oświadczenia o zachowaniu należytej staranności.

System wskaźników ryzyka związanego z wylesianiem

EUDR wprowadza system klasyfikacji ryzyka, który dzieli kraje (lub ich części) na kategorie wysokiego, niskiego lub standardowego ryzyka. Obecnie wszystkim krajom przypisano standardowy poziom ryzyka, ale Komisja dokona klasyfikacji krajów o niskim lub wysokim ryzyku i opublikuje ją w drodze aktów wykonawczych do 30 grudnia 2024 roku.

Klasyfikacja będzie opierać się na obiektywnej ocenie, uwzględniającej:

• Wskaźnik wylesiania i degradacji lasów
• Tempo ekspansji gruntów rolnych dla odnośnych towarów
• Tendencje w produkcji

Dla produktów pochodzących z krajów o niskim ryzyku przewidziano uproszczoną procedurę należytej staranności, jednak podmioty muszą udostępnić właściwym organom dokumentację potwierdzającą to niskie ryzyko.

Obecnie dyskutuje się również nad wprowadzeniem czwartej kategorii - braku ryzyka - dla obszarów, gdzie powierzchnia lasów jest stabilna lub rośnie. Wymagania wobec podmiotów z tej kategorii byłyby znacznie mniej rygorystyczne.

Mechanizmy kontrolne i sankcje

Przestrzeganie przepisów EUDR będzie ściśle monitorowane przez odpowiednie organy, które przeprowadzą kontrole, analizując:

• System należytej staranności
• Dokumentację i zapisy
• Podjęte środki naprawcze

Kontrolujący mogą wykorzystywać do weryfikacji zaawansowane techniki naukowe, takie jak dane z obserwacji Ziemi. W przypadkach wysokiego ryzyka niezgodności, organy będą mogły wprowadzać tymczasowe środki, takie jak zawieszenie obrotu produktami lub zwrócenie się do organów celnych o zawieszenie ich dopuszczenia do obrotu lub wywozu.

Od 4 grudnia 2024 roku przedsiębiorcy mogą rejestrować się w systemie Deforestation Due Diligence Registry i składać oświadczenia o dochowaniu należytej staranności, jeszcze przed wejściem rozporządzenia w życie.

Za nieprzestrzeganie przepisów EUDR grożą dotkliwe kary:

• Grzywny sięgające co najmniej 4% łącznego rocznego obrotu w całej UE
• Konfiskata produktów
• Wykluczenie z procedur udzielania zamówień publicznych
• Zakaz stosowania uproszczonej należytej staranności

Wyzwania dla branży budowlanej i możliwe rozwiązania

Branża budowlana stoi przed szeregiem wyzwań związanych z wdrożeniem EUDR:

Złożoność łańcuchów dostaw

Łańcuchy dostaw w przypadku wielu materiałów budowlanych są rozbudowane i składają się z wielu pośredników. Każdy etap wymaga transparentności i dokumentacji, co stwarza wyzwania techniczne i organizacyjne.

Brak infrastruktury i technologii monitorowania

Wymóg precyzyjnego określenia, z którego obszaru geograficznego pochodzi dany surowiec, często przekracza dostępne możliwości technologiczne. Problemem jest także brak jednolitych standardów i systemów raportowania.

Wysokie koszty wdrożenia i zgodności

Zbieranie danych, wdrażanie systemów śledzenia pochodzenia oraz zatrudnianie ekspertów ds. zgodności to znaczne obciążenie finansowe, szczególnie dla mikro- i małych przedsiębiorstw.

Ryzyko kar i wykluczenia z rynku UE

Nieprzestrzeganie przepisów może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych i finansowych, włącznie z wykluczeniem z rynku.

Aby skutecznie wdrożyć wymogi EUDR, przedsiębiorstwa z branży budowlanej powinny:

1. Przeprowadzić audyt łańcucha dostaw i zidentyfikować produkty objęte rozporządzeniem
2. Nawiązać współpracę z dostawcami w celu zapewnienia dostępu do wymaganych informacji
3. Wdrożyć systemy monitorowania i dokumentowania pochodzenia materiałów
4. Przeszkolić personel w zakresie nowych wymogów
5. Rozważyć certyfikację przez uznane systemy certyfikacji zrównoważonego leśnictwa

Warto podkreślić, że choć wdrożenie EUDR wiąże się z wyzwaniami, daje też szansę na budowanie przewagi konkurencyjnej poprzez proaktywne podejście do zrównoważonego rozwoju i transparentność łańcucha dostaw. Firmy, które szybko dostosują się do nowych wymogów, mogą zyskać zaufanie klientów i partnerów biznesowych, dla których kwestie środowiskowe są coraz ważniejsze.